De impact van woorden

Graag sta ik in deze column stil bij de betekenis van woorden. Deels omdat ik van taal houd en deels omdat ik me al langere tijd zorgen maak over het gegeven dat woorden steeds vaker een beperkte economische betekenis lijken te krijgen. Hoe vaak lees je niet over de “BV Nederland” daar waar in feite onze samenleving in de brede zin bedoeld wordt? Analyseer eens wat er gebeurt als je nadenkt over ons land en dan denkt aan “BV Nederland” in plaats van aan een gemeenschap van burgers? Jaap van Dissel van het RIVM zei aan het begin van de coronacrisis: “Als je alles op slot gooit, stopt de BV Nederland”. Hij kreeg veel kritiek op zijn uitspraak. Nederland is toch geen bedrijf en het gaat nu toch om zieke mensen en niet om een verdienmodel? In de afgelopen twee jaar zijn we samen met Trouw-journalist Henk Steenhuis kartrekker geweest van een taalonderzoek. En we ontdekten dat onze taal steeds vaker ten dienste staat van de neoliberale economie. Veel van wat we doen is economisch geworden en wordt afgerekend op nut en rendement. En dat sluipt zonder dat we er erg in hebben onze taal binnen.

Het woord impact ontkomt daar ook niet aan. Henk Steenhuis heeft het woord naast vele anderen onderzocht (zie www.bubbelonie.nl voor een overzicht) en doet de volgende waarnemingen. De eigenlijke betekenis van impact is ‘’het moment van raken, doeltreffen”. Handelingen, ideeën of gebeurtenissen kunnen impact hebben op iets of iemand. Iets dat impact heeft moet je kunnen raken. Dat moet kunnen inslaan als een bom. Zoals kunst je kan raken. Of de confrontatie met een andere mening.

Maar in plaats van deze kwalitatieve betekenis krijgt het woord impact steeds vaker een kwantitatieve betekenis. Dan gaan we impact meten en kun je er dus winst en effectiviteit mee berekenen. Dan heeft iets pas impact als het x keer verkocht is (een product of dienst), of x bezocht (een tentoonstelling of concert) of x aantal likes heeft op social media (plaatjes van katten).

We denken dat het zinvol is om je bewust te zijn van je taalgebruik. Omdat bewustwording de eerste stap is om anders te gaan handelen. Laat woorden weer de impact krijgen van hun eigenlijke betekenis. Daar wordt iedereen beter van.

Het project is inmiddels afgerond en de woorden zijn gebundeld in een prachtig boek ‘’Dit is niet mijn taal’’ (verkrijgbaar via www.onzetaalwebwinkel.nl ) Maar de waarnemingen gaan door en de plannen om anders te gaan handelen zijn gemaakt.