ENERGIE IN TIJDEN VAN CRISIS
Dat deze tijd bijzonder is, dat moge duidelijk zijn. Het is lang geleden dat een pandemie in deze vorm de wereld trof en nog niet eerder was er een situatie waarbij we zó erg met z’n allen in hetzelfde schuitje zaten. Wat doet zo’n moeilijke periode eigenlijk met onze energie? In hoeverre verandert deze ons gedrag als mens en als consument? Hoe stel je je als bedrijf op en wat wordt straks wel en niet belangrijk? Welke rol gaat duurzaamheid nu daadwerkelijk spelen? En barsten we na de lockdown allemaal van de energie of zijn we juist helemaal leeg? We vroegen het consumentenpsycholoog Patrick Wessels.
7 mei 2021 | 3 minuten lezen
‘De coronapandemie is een ingrijpende gebeurtenis en een ingrijpende gebeurtenis zorgt er meestal voor dat we ons gewoontegedrag tegen het licht houden.’ Aan het woord is Patrick Wessels, die dagelijks blogt over consumentenpsychologie, onder andere voor RTL Z en De Ondernemer. Hij doet dat door nieuwsberichten, wetenschappelijke artikelen en praktische tips te combineren. Ook zijn master Economic & Consumer Psychology aan de Universiteit Leiden geeft hem de nodige achtergrond om ons gedrag als consument te analyseren. Niet voor niets wordt hij regelmatig door de media benaderd om zijn kennis te delen. Het afgelopen jaar is voor hem als expert op het gebied van consumentengedrag behoorlijk boeiend geweest. ‘Mijn werk is in principe altijd interessant, maar wat het nu extra interessant maakte, was dat het allemaal nieuw was, voor iedereen. Er werden me regelmatig voorspellingen gevraagd die ik eigenlijk niet kon doen. Zo was de verwachting dat na de eerste lockdown de terrassen massaal vol zouden lopen toen de horeca weer open mocht. Dat bleek reuze mee te vallen; mensen hadden blijkbaar niet het vertrouwen dat dit veilig kon. Straks kan dat misschien wel helemaal anders zijn, omdat we met z’n allen zeggen er zo naar te snakken. Maar niemand weet het eigenlijk, het is lastig te voorspellen.’
Keuzes versnellen
Wat de coronacrisis volgens Patrick wel duidelijk maakt, is dat de energietransitie en duurzaamheid nu écht definitief op de agenda komen te staan. Consumenten denken erover na en bedrijven die een duurzaam product of duurzame dienst leveren, kunnen deze mensen nu bij de hand nemen, zo stelt hij. ‘Nu we meer in een bubbel leven thuis, worden we ook allemaal wat bewuster van hoe we met de aarde omgaan. Iedereen weet bijvoorbeeld dat het beter is voor het milieu dat er nu minder gevlogen wordt. Dus we kijken ook naar ons eigen gedrag. We vragen ons af of we een duurzaam persoon willen zijn en in hoeverre we ons daar al naar gedragen. Bedrijven en organisaties kunnen dat moment aangrijpen om die duurzame keuzes bij consumenten te versnellen. Dat doe je ófwel door het aanbieden van duurzame alternatieven óf door het wegnemen van drempels. Stel, je bent een autodealer en je merkt dat de verkoop van elektrische auto’s achterblijft omdat mensen het ingewikkeld vinden hoe dat werkt. Ze maken zich zorgen of ze hun auto wel op kunnen laden. Dan kun je de drempel wegnemen door ze te voorzien van een duidelijke uitleg, bijvoorbeeld online, via een video of via een folder. Daarin leg je uit hoe je je auto altijd opgeladen kunt hebben, hoe vaak je op moet laden, hoe je dat thuis doet, enzovoorts. Dat maakt het toegankelijker. Je zorgt ervoor dat iemand makkelijker aan de slag kan met een duurzamer alternatief.’
‘Bedrijven en organisaties kunnen deze coronacrisis aangrijpen om duurzame keuzes bij consumenten te versnellen’
Ons brein is lui
Als verkoper of dienstverlener moet je daarbij wel rekening houden met het feit dat het brein in principe altijd lui (of efficiënt, hoe je het ook wil noemen) is, zo legt Patrick uit. ‘Het brein wil zo min mogelijk doen en zoveel mogelijk voor elkaar krijgen. Als je dat maar onthoudt, begrijp je ook dat het geen zin heeft om te zeggen: “Wil je een duurzaam alternatief? Geef het dan even aan.” Klanten zullen dat nooit aangeven, want dan moeten ze meer moeite doen. Je kan beter zeggen: “Vanaf nu worden alle opties duurzaam. Als je op de oude manier door wilt gaan, geef dan een seintje, dan passen we het aan.” Je zult zien dat de meeste mensen dan voor de duurzame optie gaan. Het is een beetje te vergelijken met het systeem rondom orgaandonatie. Je bent donor tenzij je anders aangeeft. Dat werkt in heel veel landen al lang heel goed. Over tien jaar weten we niet beter. Zo kan het ook met duurzaamheid gaan.’
Alles went weer
We zijn ook nog wel even benieuwd wat Patrick van de maatschappij verwacht als alle lockdowns definitief voorbij zijn. Komt er inderdaad een herhaling van de “roaring twenties”? Je weet wel, de periode na de Eerste Wereldoorlog, die zowel op politiek als economisch en maatschappelijk vlak heel bewogen was. Patrick verwacht dat niet. ‘Kijk, er is een hele groep consumenten – op degenen na die zonder werk zijn komen te zitten of het moeilijk hebben als ondernemer – die straks genoeg te besteden heeft. Deze mensen zijn niet op vakantie en al lang niet uit eten geweest, dus in die huishoudens is geld over. Zij hebben allemaal de intentie om het straks als een gek uit te geven en alles weer te gaan doen wat we daarvoor deden. Die ervaringen hebben we allemaal gemist. Maar…dat went ook weer. Toen we in maart hoorden dat alles dicht moest, dachten we: hoe moet dat nou, hoe gaan we de zomer overleven? Dat is de meeste mensen prima gelukt. In het positieve domein gaat het ook zo zijn. We denken nu dat we elke week uit eten en naar een pretpark gaan, maar als we daar weer aan gewend zijn, gaan we terug naar de normale modus. Ik denk dus ook dat bedrijven moeten verwachten dat er een piek zal zijn, maar dat het – hopelijk net als de meeste andere dingen – heel snel weer normaal wordt.’
Zekerheid
Hoe je ook went of keert, de situatie waar de hele wereld vorig jaar in terecht is gekomen, is velen niet in de koude kleren gaan zitten. ‘Vorig jaar hebben we psychologisch gezien twee dingen meegemaakt die we heel moeilijk vinden als mensen. Dat is enerzijds verandering. Naast dat ons brein lui is, is het ook verliesavers, het wil zoveel mogelijk onzekerheden vermijden. We zullen als het erop aankomt, altijd voor zekerheid kiezen. Er is heel veel veranderd en het is onzeker wat er nog gaat gebeuren. Dat geeft veel stress. Het tweede is het sociale component. We hebben niet meer de verbondenheid die we normaal hebben. Op kleine schaal niet meer omdat je niet meer zomaar bij iedereen langs kunt gaan, op iets grotere schaal omdat je als vriendengroep niet samen mag komen en op nog grotere schaal omdat we niet op een evenement samen mogen komen met gelijkgestemden. Zoom, Teams en zelfs het populaire Clubhouse halen het niet bij de werkelijke verbondenheid van met iemand in dezelfde ruimte zijn. Alles bij elkaar maakt dat dit voor zoveel mensen als heel onprettig wordt ervaren. Toch geloof ik dat we er weer bovenop komen en het is een goed teken dat ondernemers juist nu hun veerkracht laten zien. Er komen vanzelf weer mooie tijden aan.’