Het familiestatuut als fundament van het bedrijf

‘Het familiestatuut is een anker in barre tijden’, legt Karin uit. Het statuut is kortgezegd een uniek document dat eigendom is van een familie en dat inzicht biedt in de waarden en visie van het gezamenlijke bedrijf. ‘Er staat eigenlijk in: wie zijn wij als familie en hoe doen wij zaken? Het zijn afspraken over hoe de familie met elkaar omgaat in bepaalde (netelige) situaties. Wat verwachten we van elkaar? Waar staan we voor? Maar ook: wie van de familie mag in het bedrijf werken? Alle neefjes en nichtjes? En gaan diegenen alleen de directiefuncties vervullen of kan het ook dat ze op een plek gaan werken binnen de onderneming die past bij de persoonlijke ambitie? Wie bepaalt of iemand het niveau heeft voor een management- of directeursfunctie? Wie bepaalt of ze promotie krijgen en wie bepaalt het salaris? Ook komen vragen aan bod waar je wellicht niet eerder bij hebt stilgestaan. Hoe zit het met familieleden in de directie die parttime (willen) werken: mag dat? Mogen familieleden die niet in het bedrijf werken eigenlijk aandelen hebben? En wie bepaalt de koers: de directie of de aandeelhouders? Plus: hoe wordt er – financieel – omgegaan met aangetrouwde familie? Kortom: het document biedt antwoorden op een hoop vragen en het zorgt ervoor dat zaken vooraf goed vastgelegd zijn. Zo voorkom je het risico op familieruzies, rechtszaken en een onwerkbare situatie. En in het geval van calamiteiten is er inzicht in de diverse scenario ’s en opties.’

Bedrijfsopvolging

Het statuut geeft inzicht. Daarmee worden knelpunten voorkomen en geeft het de volgende generaties de kans zich sneller te verdiepen in het familiebedrijf. Knelpunten doen zich voor bij grote life events, zoals een huwelijk, scheiding, overlijden of bedrijfsopvolging. Karin ziet dat een dergelijk document steeds vaker wordt opgesteld. ‘Vaak heeft iemand uit de babyboomgeneratie een bedrijf opgezet. Diegene is dan de enige directeur-grootaandeelhouder. Als je de enige eigenaar bent ligt het documenteren van afspraken met jezelf niet voor de hand, uitgezonderd het (levens)testament en een noodplan. Maar nu komt deze generatie op het punt dat het bedrijf overgenomen gaat worden door de volgende generatie. Regelmatig bestaat de opvolging dan uit meerdere kinderen en hun gezinnen. Dit is hét moment om zaken vast te leggen.’ Het familiestatuut gaat overigens ook over het familievermogen. ‘Want wat zijn de toekomstplannen voor dat vermogen? Welke afspraken maken we daarover? Sommige familieleden willen het misschien investeren, anderen willen het cash. Op basis van gesprekken kun je bijvoorbeeld tot de conclusie komen om de vermogens te splitsen.’ Goed om te weten: een familiestatuut is níet juridisch afdwingbaar. De afspraken werken wel door in andere juridische documenten. ‘Laat deze daarom verankeren, bijvoorbeeld in je testament,  huwelijksakte, aandeelhoudersovereenkomst of certificaathoudersovereenkomsten.’

Rust in de tent

De adviseur hoort vaak dat als het statuut eenmaal vastgelegd is, dit een hoop rust geeft voor de familieleden. ‘Vaak kijkt men er van tevoren tegenop. Er worden namelijk best lastige en ongemakkelijke vragen gesteld. Dat is ook goed, want het gesprek moet gevoerd worden. Daarom is het ook fijn als er een ervaren familiebedrijvenadviseur bij zit die deze (lastige) vragen stelt en structuur brengt in het gesprek. Als de gesprekken eenmaal gevoerd zijn, is er duidelijkheid én rust.’ Een familiestatuut heeft eigenlijk als doel om een familie in harmonie te brengen en te behouden, mede in het belang van de continuïteit van het familiebedrijf. ‘Balans in de onderlinge relaties bij eigenaren van het familiebedrijf is een pre.’

Levend document

Hoe dat proces van het opstellen van zo’n statuut eruitziet? Karin of één van haar collega’s voert gesprekken met de betrokken familieleden. ‘Na een eerste gesprek met iedereen voeren we individuele gesprekken met alle betrokkenen, zodat ze zich vrij voelen om alles te kunnen zeggen. Vervolgens kijken wij waar de verschillen en overeenkomsten zitten in wensen en verwachtingen. Aansluitend worden één of meer gezamenlijke gesprekken gevoerd waarbij deze knelpunten worden besproken. Wij geven structuur aan deze gesprekken en zorgen dat alle moeilijke zaken daadwerkelijk benoemd worden.’ Zo’n traject gaat niet over één nacht ijs. ‘Vaak gaat er een halfjaar of een jaar overheen voordat het statuut is opgesteld.’

Een familiestatuut is volgens Karin overigens een levend document. ‘Veel adviseurs en ondernemers laten het versloffen als het eenmaal is opgesteld, maar het is juist goed om het regelmatig te updaten. Pak het er eens in de zoveel tijd bij en kijk of het nog voldoet. Ook is het altijd goed om na te denken over: betrekken we de volgende generatie er al bij? Vraag hoe zij over bepaalde zaken denken. Bij wat grotere families kun je ook een familiedag organiseren en uitleg geven over wat er allemaal in het statuut staat, wat ze kunnen verwachten en vragen hoe zij over bedrijfsovername en inhoudelijke zaken denken.’

Website

grantthornton.nl