Vier ervaringsdeskundigen over ondernemen in crisistijd

Economische crisis en brand

Daan Tennekes van Goedsign in Woerden heeft niet één, maar drie zware periodes gekend in zijn tijd als ondernemer. ‘Dat waren de uitkoop van mijn zakenpartner, de brand in ons pand in 2016 en de economische crisis van 2008. Die economische crisis was voor ons zwaarder dan deze coronacrisis, maar wij zitten dan ook niet in een zwaar getroffen branche. Als je tent zonder pardon door de overheid wordt dichtgegooid, is dat wel even een ander verhaal.’

Het moeilijkste moment vond hij het afscheid van zijn zakenpartner. ‘Het is niet alleen emotioneel ingewikkeld, maar financieel gezien hang je ook op het randje van de afgrond. Je moet echt alle zeilen bijzetten om het dan financieel weer op orde te krijgen. Ik heb heel erg gemerkt dat je in zulke fases vooral in jezelf moet blijven geloven. Dat is soms het moeilijkste, want dat komt niet aanwaaien. Ook al hebben de mensen om je heen, je personeel en je klanten vertrouwen in je, als je het zelf niet meer ziet zitten, wordt de put snel dieper. Probeer te blijven geloven in jezelf.’

Anderzijds erkent Daan ook dat hij het niet had gered zonder de juiste kennispartners om hem heen. ‘Je hebt een stukje begeleiding nodig en mensen die je duidelijk kunnen maken dat je je moet concentreren op wat je wel kan in plaats van wat je niet kan. Je moet ook gewoon tegen je personeel zeggen: jongens, ik heb hulp nodig. We moeten met elkaar wat verzinnen om deze rottijd door te komen. Het is niet de bedoeling dat je alles zelf gaat bedenken maar dat je de mensen aanspreekt die jou verder kunnen helpen.’ Tot slot zou hij nog willen meegeven: probeer een moeilijke tijd als uitdaging te zien. ‘Nogmaals, ik sta niet in de schoenen van een ondernemer wiens zaak helemaal dicht is. Maar over het algemeen vind ik dat er ook niks aan is als alles voor de wind gaat. Tegenwind zorgt er ook voor dat je je moet focussen en je weer vol overgave kunt richten op wat je moet doen om je klanten te houden. Je moet weer even keihard je best doen en dat kan ook weer positief uitpakken.’

De bouwcrisis

Of hun bedrijf nou echt in de rubriek ‘Onverwoestbaar’ past, dat weet Ralf Dressel van Bébouw Midreth niet helemaal zeker. Dat ze moeilijke tijden hebben gekend, klopt wel. ‘Eén van meest ingrijpende veranderingen was het samengaan van Bébouw en Midreth waardoor Bébouw uit Woerden wegging. Dat was vlak na de economische crisis, waarin we de nodige klappen hadden gekregen. Toch is dat nog niet te vergelijken met wat er nu gebeurt; volledige branches zijn gewoon stilgelegd.’

Wat hij ondernemers die het nu moeilijk hebben, mee kan geven, vindt Ralf dan ook lastig te zeggen. ‘Het is bijna respectloos om te roepen: zet je schouders eronder en ga niet bij de pakken neerzitten. Want sommige ondernemers zijn echt ongekend hard gestraft. Ik kan alleen maar vertellen hoe wij ons destijds hebben herpakt na de crisis. We zijn in de eerste plaats begonnen met het schrijven van een nieuwe visie. In plaats van alles te willen doen, zijn we ons gaan focussen op de woningbouw en zijn we klanttevredenheid weer heel nadrukkelijk op één gaan zetten. Door deze nieuwe koers veranderde de somberheid – onder andere van mensen die heel erg baalden dat we uit Woerden weg waren – weer in een glimlach.’

Ralf, die in maart zelf werd getroffen door het coronavirus (‘onderschat dit virus niet!’), is onder de indruk van de ondernemerskracht en drive die hij ziet bij de ondernemers die hard zijn getroffen door de coronacrisis. ‘Gelukkig zie ik nog altijd veel optimisme om me heen. Wij proberen waar we kunnen getroffen ondernemers te helpen. Zo hebben we laatst hekken geplaatst bij een sportvereniging en organiseerden we in de zomer al onze bijeenkomsten bij horecagelegenheden, tot het moment dat het niet meer kon. Soms is het noodzakelijk om harde beslissingen te nemen. Als het echt niet meer gaat, zet alles dan on hold en ga op een ander moment weer verder.’ Tot slot komt Ralf op zijn misschien wel belangrijkste boodschap: ‘Besteed aandacht aan je mensen, zowel je personeel als je klanten en relaties. Hoewel de neiging om in mineur te gaan groot is, is het belangrijk om verbondenheid te houden met elkaar. Want vergeet niet, dit is ook een sociale crisis. Blijf met elkaar een doel houden. Dat is iets waar je altijd, wat er ook gebeurt, tijd en energie
in kunt steken.’

Faillissement en brand

Familiebedrijf Goes Transport, dat al sinds 1913 bestond, kreeg in 2014 een grote klap te verwerken toen het faillissement werd uitgesproken. ‘We konden niet opboksen tegen de concurrentie uit het Oostblok’, vertelt Ad Goes, de derde generatie aan het roer. Wat het extra zuur maakte voor Ad, was dat ook een doorstart met de andere tak van zijn bedrijf, actief in de op- en overslag, niet mogelijk was. ‘We wilden die tak lostrekken van het transportbedrijf, maar volgens de Belastingdienst was het een fiscale eenheid, dus dat ging niet. De bank waar wij mee bankierden gaf aan niet verder te willen in transport en niet in groente en fruit, dus toen was het klaar.’

Het zag er even heel somber uit voor Ad en alle medewerkers. Tot een vervoerder uit het zuiden van het land, Rob van Opzeeland van Kivits, hem belde. ‘We kwamen er al snel achter dat we elkaar goed konden versterken. We hebben een nieuwe firma opgericht: Goes Handling Centre. Dat is puur gericht op dienstverlening voor onze klanten, hoofdzakelijk importeurs van groente en fruit.’ Het bedrijf floreert als nooit tevoren. ‘We doen alles wat nodig is voor onze klanten: opslag, importeren, exporteren en verpakken. Dat gaat zo goed, dat we zelfs een tweede filiaal in Barendrecht zijn begonnen.’

Het was zijn familie die Ad tijdens het faillisement op de been hield. ‘Op dat moment stortte mijn wereld in, vooral omdat ik altijd voor mijn vader heb gewerkt en het familiebedrijf op een goede manier voort wilde zetten. Dat ik niet bij de pakken neer ben gaan zitten, is omdat mijn zoon en kinderen van de andere directieleden inmiddels ook bij ons werkzaam waren. Zij waren afhankelijk van mij en wilden weten welke stappen ik ging zetten. Ik moest hen er doorheen leiden.’ Toen de doorstart eenmaal op poten stond, brandde een van de drie loodsen van Goes in De Meern af.
‘Dat kon er ook nog wel bij. Gelukkig waren we goed verzekerd en is ook dat allemaal opgelost. Al met al heeft het mij geleerd om in welke situatie dan ook, positief te blijven. Er is altijd weer licht aan het einde van de tunnel. De horeca bijvoorbeeld is nu dicht, maar er komt een moment dat het weer opengaat. Ook evenementen zullen ooit weer komen. Het is ontzettend moeilijk, maar ooit wordt het weer beter, dat is zeker.’

Als er iemand over pittige tijden mee kan praten, dan is het Tirza de Bruyn van Transportbedrijf G. de Bruyn B.V. wel. In 2012 nam zij met haar broer het familiebedrijf van hun vader over, waarna ze verschillende keren op de proef werd gesteld.

‘In 2012 en 2013 volgden drie bedrijfsovernames waarin wij werden vergezeld door twee nieuwe aandeelhouders’, vertelt Tirza. ‘Dit liep al snel niet goed en er ontstonden zakelijke tegenstellingen met andere aandeelhouders. Ten tijde van deze ontwikkelingen werd ik voor het eerst zwanger. Er volgde een miskraam waarna ik in 2013 bij een tweede zwangerschap gelukkig moeder mocht worden van een prachtige gezonde zoon.’ Maar de ellende was nog niet voorbij voor Tirza. In 2015 volgde bij een derde zwangerschap nog een miskraam en in 2016 verloor ze haar vierde kindje bij vijf maanden zwangerschap. ‘Ten tijde van deze pijnlijke gebeurtenis stond ons bedrijf ook nog onder zwaar juridisch vuur door uittredende aandeelhouders. Drie maanden na de bevalling en crematie van mijn overleden kind, verliet m’n partner me.’ De opeenstapeling van nare gebeurtenissen maakten haar uiteindelijk gezonder, sterker, leuker en vrijer als mens, vrouw, moeder en als ondernemer.

‘Na het verlies van mijn dochtertje ben ik heel snel weer aan het werk gegaan, in overlevingsmodus. Toen mijn toenmalige partner vertrok was ik compleet in shock en stortte ik in. Ik kon niet meer langer doorlopen. Toen heb ik zo’n zes weken de tijd voor mezelf genomen.’ Deze bezinningsperiode bracht haar uiteindelijk veel goeds. ‘Mijn eerste stap was echt verantwoordelijkheid nemen voor al mijn ervaringen en gevoelens, deze te doorleven en bewust te ervaren. Bij momenten heel zwaar, maar ik heb het nut van mijn lijden ontdekt. De betekenis daarvan hielp mij niet alleen hielp om vrede te krijgen met het verleden maar ook om te ontsnappen aan mijn beproevingen. We worden in het leven allemaal wel eens geconfronteerd met gebeurtenissen die ons (lijken te) verwoesten, maar je maakt zelf de keuze hoe je er mee omgaat. Om verwoest of onverwoestbaar te zijn is ook een keuze.

Ze voelde dat ze ook als ondernemer groeide. ‘Ik ben me gaan verdiepen in systemisch werken, holistic awareness en ontwikkel mij (nog steeds) breed op alle bewustzijnsniveaus die wij als mensen in ons hebben. Ik heb veel over mezelf geleerd in dit proces en daar ben ik elke dag dankbaar voor. Mijn pijnlijke ervaringen zijn geen blok aan het been. Ze hebben mij perspectief geboden. Ze hebben mij de mogelijkheden geboden om mijn unieke doel en mijn kracht te vinden en daarin te mogen leren, ervaren en te inspireren.’

‘Mijn broer Joeri, met wie ik samen het bedrijf run, begon mijn koers ook te volgen. Hij kreeg op zijn beurt ook het nodige te verwerken; zijn dochtertje werd bij 26 weken zwangerschap geboren en had het bijna niet gered. Dat gaf hem inzicht dat hij hier ook meer mee wilde doen. Van overleven naar leven. We hebben inmiddels ons bedrijf op een andere manier ingericht en we zijn volop bezig met mooie ontwikkelingen en plannen.’ De ervaringen uit het verleden zorgden ervoor dat ze ook door corona niet lang van slag raakte. ‘Natuurlijk schrokken we in maart en moesten we schakelen, toen alles ineens stillag. Maar de rust bracht ook weer nieuwe inzichten; zo zijn we veel meer in contact gekomen met elkaar. Soms is het goed om even stil te staan. 2020 is voor ons een inspirerend jaar geweest waarin we wederom veel van onszelf en van elkaar hebben mogen leren. Het ‘niet weten’ en de collectieve angst doen veel met onszelf en met de omgang met elkaar. Hoe kan je daarin leren en groeien als mens en als ondernemer? Gebruik deze tijd om tot nieuwe inzichten en verdieping in jezelf te komen en de nieuwe inzichten voor je bedrijf volgen vanzelf.
Uiteindelijk ga je daar zeker de vruchten van plukken.’