Dromen en hun betekenis 

iedereen droomt

Mocht je denken dat jij nooit droomt: dat is onmogelijk. Ook al vergeet ze je misschien, iedereen heeft gemiddeld één tot zes dromen per nacht, waarvan de sterkste tijdens de REM-slaap voorkomen. Maar waar dienen die dromen nou voor? De oude Egyptenaren beschouwden dromen simpelweg als een andere vorm van waarneming, waarbij getrainde dromers dienst deden als zieners om veldslagen te plannen en staatsbesluiten te nemen. De oude Grieken en Romeinen geloofden dat dromen deels voorspellingen waren van toekomstige gebeurtenissen en deels bezoeken van de doden. Voor inheemse volkeren houden dromen vaak verband met de geestenwereld.

Eén van de beroemdste theorieën over dromen komt van Sigmund Freud, die geloofde dat dromen een reflectie zijn van onze onbewuste (seksuele) verlangens en onderdrukte emoties. Volgens Freud zijn dromen een manier om dingen onder ogen te komen die we misschien niet onder ogen durven zien in ons dagelijks leven. Aan de andere kant dacht Carl Jung, de protegé van Freud, dat dromen een expressie zijn van het collectieve onbewuste, een gedeelde set van symbolen en archetypen die alle mensen intuïtief begrijpen. Jung zag dromen als een brug naar diepere kennis en persoonlijke groei.

Dromen scheppen orde

Er is in de huidige psychologie en neurologie geen bewijs over waar dromen uit bestaan, maar het is een algemeen geaccepteerde opvatting dat dromen bestaan uit een verzameling gedachtes, worstelingen, emoties, gebeurtenissen, mensen, plaatsen en symbolen die op de een of andere manier relevant zijn voor de dromer. Door te dromen ordenen we onze gedachtes, houden we herinneringen en belangrijke informatie vast en reguleren we onze emoties. Kortom, we zetten alles op een rijtje.

Maar waarom nemen dromen soms zulke bizarre vormen aan? Waarom droom je over naakt zijn in een grote groep mensen, over achtervolgd worden door een beer of over kunnen vliegen? Waarom zijn sommige dromen zo bizar of zelfs pervers dat je ze nauwelijks met iemand durft te delen?

De meest simpele verklaring uit de huidige onderzoeken is dat dromen dienen als een soort “data-dump”— waarmee we onze nutteloze herinneringen opruimen en de waardevolle bewaren. Onderzoekers vermoedden al langer dat dat proces, als het bestaat, zich afspeelt tussen de hippocampus — die het geheugen controleert — en de neocortex, die hogere orde gedachten bestuurt.

Er is in 2007 in Duitsland onderzoek gedaan bij (verdoofde) muizen over de laatstgenoemde theorie. Daaruit bleek dat wanneer de neocortex “aangaat” tijdens de slaap, deze signalen stuurt naar verschillende delen van de hippocampus om de informatie die het in het korte termijngeheugen heeft opgeslagen, te uploaden. De hippocampus wordt dan vrijgemaakt om de volgende dag weer nieuwe informatie op te slaan, terwijl de neocortex beslist wat naar het langetermijngeheugen moet worden overgedragen en wat moet worden weggegooid. De slapende geest pikt een deel van die data op waarna het verweven raakt in een droom, die vaak nauwelijks overeenkomt met de echte data.

Dromen om te vergeten?

Nobelprijswinnaar Francis Crick schreef in 1984: “We dromen om te vergeten”. Crick, die vooral bekend staat als mede-ontdekker van DNA, werd in de jaren negentig een toonaangevende denker op het gebied van droomtheorie. Hij zag dromen als een manier om “afval” te verwerken en zo alleen waardevolle herinneringen over te houden. Hedendaagse theoretici geloven dat het niet zo simpel ligt als Crick beweerde. Invloedrijke gesprekstherapieën hebben laten zien dat, in plaats van profijt te hebben van het vergeten van al onze dromen, we vaak juist veel kunnen leren door ze te analyseren.

‘Het effect is misschien niet enorm, maar het lijkt erop dat aandacht besteden aan je dromen positieve effecten kan hebben’, zegt Deirdre Barrett, psycholoog aan de Harvard Universiteit en auteur van The Committee of Sleep, in een artikel van Time Magzine. Ze vervolgt: ‘Het idee dat in dromen informatie wordt verwerkt, lijkt overigens zeker te kloppen. We sorteren dingen in categorieën, vergelijken ze met andere gebeurtenissen en overwegen informatie die we overdag zouden onderdrukken.’

Een andere visie op dromen komt van cognitief neurowetenschapper Antti Revonsuo van de Universiteit van Skövde in Zweden. Hij kwam met de “dreigsimulatietheorie”, die stelt dat het brein potentiële toekomstige gevaren analyseert door simulaties uit te voeren terwijl we slapen, als een soort brandoefening om ons scherp te houden. Dit kan dus de achterliggende reden zijn over die terugkerende droom over tentamens die je niet hebt voorbereid. Daarbij zijn de tentamens bijvoorbeeld een metafoor voor een presentatie die je als volwassene op je werk moet leveren. Dromen over het verlies van je tanden, die vaak zijn gerapporteerd in studies, lijken te gaan over de angst om op het verkeerde moment het verkeerde te zeggen. Het kan ook te maken hebben met angst voor lichamelijke aftakeling — iets waar we zelfs als kind al bang voor zijn. We kennen ook allemaal wel de droom waarbij we vallen en wakker schrikken.

Veel voorkomende dromen zijn onder andere:

* Te laat komen bij een belangrijk moment

* Door iets of iemand achtervolgd worden

* Vliegen

* Dromen van seksuele relaties die in het echte leven niet zouden moeten gebeuren (je ziet bijvoorbeeld je partner met een ander of gaat zelf vreemd)

* Iemand tegenkomen die overleden is

* Verdwaald zijn

* Verlamd zijn of niet kunnen praten

* In je nakie voor een groot publiek staan

Het feit dat dezelfde droomthema’s voorkomen in verschillende populaties en totaal verschillende culturen is niet zo verrassend, aangezien wat mensen gemeen hebben vaak veel dieper en primitiever is dan wat hen onderscheidt. ‘We delen veel genetische programmering, dus ook moderne mensen maken zich nog steeds zorgen over grote dieren met scherpe tanden’, zo stelt psycholoog Barrett in het Time-artikel. ‘Het idee van naaktheid als sociale kwetsbaarheid lijkt universeel, zelfs in stammen die weinig kleding dragen. In de meeste culturen betekent ongepaste kleding schaamte.’

Dromen zouden ons mogelijk ook helpen om problemen op te lossen waar we overdag niet aan toe zijn gekomen. In een studie uit 2010 aan het Beth Israel Deaconess Medical Center in Boston kreeg de onderzoeksgroep de taak om door een driedimensionaal doolhof te navigeren. Tijdens hun oefensessies kregen de deelnemers een pauze van negentig minuten. Sommigen mochten rustige activiteiten doen zoals lezen, anderen kregen de instructie om even proberen te gaan slapen. Degenen die dat deden én over het doolhof droomden, presteerden daarna tien keer beter. Iets soortgelijks gebeurt wanneer studenten voor een toets leren en merken dat ze de stof beter beheersen na een nacht slapen, vooral als ze indirect droomden over wat ze hadden geleerd. Barrett ziet dromen dan ook als een manier van denken in een andere biochemische staat.

En, ja, soms gaan dromen gewoon over het vervullen van wensen, zoals Freud zei. Dromen over vliegen kunnen een verlangen naar vrijheid betekenen. Dromen over nieuwe kamers in je huis kunnen gaan over het verlangen naar nieuwe kansen of avontuur. En seksdromen? Die gaan vaak gewoon over, eh, seks. Soms is het brein niet zo moeilijk.

De conclusie? We zouden waarschijnlijk rustiger en serener slapen als we niet droomden, maar dan zou onze geest niet zo gevuld zijn, ons brein niet zo scherp en onze emoties niet of minder onder controle. En geef toe: het is in elk geval nooit saai.

Praktische tips om iets met je dromen te doen

Als je geïnteresseerd bent in het beter begrijpen van je dromen en er controle over wil nemen, is er een aantal dingen dat je kunt doen:

Dagboek bijhouden: één van de beste manieren om dromen te onthouden is door direct na het ontwaken een droomdagboek bij te houden, nog voordat je beweegt. Schrijf op wat je je herinnert, hoe vaag ook, om het onthouden te stimuleren. Let daarbij op hoe je je voelde en noteer eventuele symbolen of thema’s. Probeer er ook de gebeurtenissen in je leven rond de tijd van je droom bij te betrekken.

Consistente slaaproutine: voldoende en goed slapen helpt je om in een diepere en meer consistente REM-slaap te komen, wat kan helpen om dromen beter vast te leggen. Neem tips om beter te slapen, zoals goede ventilatie en een donkere kamer, serieus als je meer over je dromen wilt weten.

Mindfulness en meditatie: deze technieken kunnen je helpen om je bewustzijn en droomherinnering te vergroten, omdat je meer gefocust raakt op je innerlijke ervaringen.

Herhaal voor het slapengaan dat je je dromen wilt onthouden: dit eenvoudige trucje kan de kans vergroten dat je je droom de volgende ochtend nog weet. Je kunt zelfs een intentie uitspreken over wát je wilt dromen.

Hoe kunnen nachtelijke dromen ons inspireren en helpen in het dagelijks leven?

Probleemoplossing: dromen bieden soms creatieve oplossingen of inzichten die ons bewustzijn blokkeert. Een bekend voorbeeld is het verhaal van chemicus August Kekulé, die het moleculaire model van benzeen ontdekte door een droom waarin slangen een ringvorm aannamen.

Emotionele verwerking: dromen helpen bij het verwerken van emoties en ervaringen. Ze kunnen zorgen voor opluchting, omdat ze ons onbewuste helpen emoties en herinneringen op een veilige manier te verwerken.

Creatieve inspiratie: veel kunstenaars, schrijvers en wetenschappers hebben inspiratie gehaald uit dromen. Salvador Dalí gebruikte bijvoorbeeld “slapende inspiratie” voor veel van zijn surrealistische schilderijen, en Mary Shelley kreeg het idee voor “Frankenstein” door een droom.

Zelfkennis en zelfreflectie: dromen kunnen ons helpen om dieper inzicht te krijgen in onze angsten, wensen en uitdagingen. Door je dromen te analyseren, kun je verborgen aspecten van je persoonlijkheid beter begrijpen.

 Bewust dromen (lucide dromen): sommige mensen oefenen in lucide dromen, waarbij ze zich tijdens het dromen bewust zijn dat ze dromen. Dit kan helpen om angsten te overwinnen of om nieuwe vaardigheden te oefenen.

Feitjes over dromen

* We hebben gemiddeld 4 tot 7 dromen per nacht

* Mensen dromen 1 tot 2 uur per nacht

* De langste dromen duren 30 tot 45 minuten en vinden ’s ochtends plaats

* Negatieve emoties zijn meer aanwezig in dromen dan positieve

* We spenderen een derde van ons leven slapend

* Zes jaar van ons leven spenderen we dromend

* Hersengolven zijn actiever als we dromen dan als we wakker zijn

* Je kunt niet dromen over iemand die je niet kent. Elk gezicht dat je ziet in een droom, is een gezicht dat je ooit al gezien hebt

* 12 procent van de mensen droomt in zwart/wit

* Als je snurkt, ben je niet aan het dromen

* 5 minuten na het wakker worden, ben je 90 procent van je dromen vergeten

* Blinde mensen dromen ook

* Kinderen hebben levendigere dromen dan volwassen

Droomexpert verklaart onze gekste dromen

We hebben allemaal wel eens een droom gehad die ons altijd is bijgebleven. Of misschien een droom die meerdere keren is teruggekomen. We hebben een paar bijzondere dromen die we om ons heen hoorden verzameld en voorgelegd aan droomexpert en Slow Living-coach Marlou van Leeuwen. Zit er mogelijk een betekenis achter?

“De droom die me het meest is bijgebleven is dat ik aan het front stond in een oorlog. Ik riep zelfs hardop in mijn slaap tegen mijn man: maak de kanonnen klaar! Het is oorlog! Ik weet ook echt nog dat ik ergens op een kasteelmuur stond, klaar voor de strijd.”

“De droom die me het meest is bijgebleven is dat ik aan het front stond in een oorlog. Ik riep zelfs hardop in mijn slaap tegen mijn man: maak de kanonnen klaar! Het is oorlog! Ik weet ook echt nog dat ik ergens op een kasteelmuur stond, klaar voor de strijd.”

Marlou: ‘Dromen met het thema oorlog komen vrij vaak voor. Wat je hierbij vaak ziet, is dat er een bepaalde emotionele chaos wordt gevoeld, dat er bijvoorbeeld een innerlijk conflict plaatsvindt. Het kan zijn dat er bij deze persoon destijds veel gebeurde en zij het gevoel had het niet onder controle te hebben. Dat ze op scherp wilde staan, klaar voor de aanval. Ik kan me voorstellen dat je dat gaat doen wanneer je het idee hebt dat het nodig is in je leven, dat je er echt even “moet staan”.’

“Een droom die bij mij regelmatig terugkomt, is dat ik weer in het restaurant werk waar ik werkte toen ik begin twintig was, en dat ALLES in de soep loopt. Alle tafels zijn vies, het eten klopt niet, mensen hebben geen drinken. Alsof ik steeds overal een stap te laat ben en ik het niet bij kan benen.”

Deze droom kun je wel vrij letterlijk nemen en vertaalt zich in de angst om te falen. Dat is hetzelfde als dromen dat je ergens te laat komt. Het overkomt vaak mensen die het graag goed willen doen.

“Ik heb meerdere keren over Barack Obama gedroomd, een lange tijd geleden dat ik in zijn campagneteam zat maar ook vrij recent nog. Het gebeurde een keer dat ik hem uitschold.” 

‘Deze is wat lastiger om te beoordelen, dromen over bekende personen kunnen van alles betekenen. Het kan zijn dat die persoon een karaktereigenschap heeft die je interessant vindt, dat je diegene adoreert of respecteert of dat je zelf verlangt naar meer bekendheid. Je moet weten: je brein slaat plaatjes op van mensen en plakt een willekeurig plaatje in jouw droom. Soms droom je specifiek over iemand, maar het is net zo vaak willekeurig. Daar zou je eerst achter moeten komen.’

“Een droom die ik heel gek vond was dat ik op een gigantische rubberen eend door een stad reed die helemaal gemaakt was van kaas. Ik ben die droom nooit vergeten omdat het voor mijn gevoel helemaal nergens op sloeg.”

 ‘Ik denk dat je goed zit als je zegt dat het niet echt ergens op slaat, hier is de fantasie met je aan de haal gegaan. Mijn ervaring is ook dat de objecten in je droom wat meer ondergeschikt zijn aan de gevoelens die je ervaart en de situaties die je beleeft.’

“Het gebeurt mij regelmatig dat ik in mijn droom heel nodig moet plassen, ik naar een openbaar toilet ga en alle toiletten heel smerig zijn.”

‘Dit is een herkenbaar gevoel. Openbare toieletten zin vaak open of vrij zichtbaar. Het kan betekenen dat je je kwetsbaar of bekeken voelt. Of je hebt je misschien ergens kwetsbaar opgesteld. Dat de toiletten ook nog heel vies zijn, kan weerspiegelen dat je de emoties die je ervaart niet kunt laten wegstromen. Het kan ook nog duiden op een gebrek aan tijd en privacy of dat je niet genoeg ontspanning kunt vinden. In dit geval zijn de toiletten dus heel symbolisch.’

“Als in mijn droom voorkomt dat ik moet autorijden, dan is de schakel zo moeilijk te bedienen, dat ik dat altijd met twee handen moet doen.”

‘Als je droomt over autorijden, gaat het vaak over hoe je door je leven rijdt. Deze persoon zit zelf achter het stuur. Ze heeft daarmee het gevoel dat ze zelf ontrole heeft over het leven en er richting aan geeft. Maar wat opvalt is dat de schakel moeilijk te bedienen is. Dat richting geven lijkt dus veel moeite te kosten. Of ze is bang om de controle te verliezen. Je zou in dit geval kunnen kijken wat voor gevoel het je geeft dat je niet goed kunt schakelen.’

“Ik heb al een paar keer gedroomd over neerstortende vliegtuigen. Opvallend is dat ik er nooit zelf in zit, maar het vanaf de grond zie gebeuren. Zo’n groot gevaarte wat uit de lucht valt.”

‘Dit soort dromen gaan vaker over stress of zorgen die je hebt. Het kan daadwerkelijk gaan over de angst voor een vliegtuigcrash, of de zorgen die je hebt over iets wat dergelijke impact heeft. Vaak dromen mensen dit als ze zich zorgen maken over de wereld.’

Als Slow Living & Marketing Consultant werkt Marlou samen met ondernemers aan focus en efficiëntie, zodat er ruimte komt voor flow, betekenis en aandacht voor henzelf en dierbaren. ‘In mijn coachingspakket zit ook een optie voor het analyseren van dromen. Als kind en puber had ik veel last van nachtmerries en ik kon daar toen geen goede hulp bij vinden. Toen ik dertien was en een laptop met internet kreeg, ben ik zelf op zoek gegaan naar wat ik kon doen aan die vervelende dromen. Ik kwam onder andere informatie tegen over lucide dromen. Ik vond het zweverig klinken en heb jarenlang tegen niemand gezegd dat ik ermee bezig was. Maar het heeft mij heel erg geholpen om ermee om te gaan en er vanaf te komen. Toen ik rond mijn 27e een carrièreswitch maakte en als persoonlijk coach aan de slag ging, kwam dromenanalyse ook weer op mijn pad. Het haalt namelijk wat naar boven, het haalt dingen uit je onderbewustzijn naar je bewustzijn. Als er nog dingen dwars zitten in je onderbewuste is het moeilijk om in het bewuste aanwezig te zijn, en bij de mensen om je heen of hetgeen je doet. Voor ondernemers is de druk vaak hoog en ze hebben met veel uitdagingen te maken. Daarnaast willen ze ook vaak veel zelf doen, waardoor je aandacht versnipperd is.  Door met je dromen aan de slag te gaan, krijg je meer rust in je hoofd. Het kan ook helpen als je last hebt van slaapproblemen of nachtmerries, dat beïnvloedt wat je overdag kunt doen. Ook daar kun je aan werken.’

www.marlouvanleeuwen.nl